Nowe Miasto, rewiry odczarowane

Pomysł: "Zróbmy Nowe Miasto". Znowu? Aa, właściwie to go nie zrobiliśmy nigdy. I tak, z jednego popołudnia "na zdjęcia", zrobiły się dwa dni. A tyle zostało jeszcze nieodkryte. Zatem szybki zwiad, foty, artykuł i ... trochę temat przeleżał. Nie stracił chyba jednak nic na świeżości, tym bardziej, że rynku nowomiejskiego wciąż nie przykrył śnieg.

Wydawało mi się, że znam Nowe Miasto, i że chociaż je lubię, to niczym mnie ono zaskoczyć już nie może. Zwykłem siadać popołudniami na nowomiejskim rynku, myśleć o czymkolwiek i patrzeć na frapującą biel "sakramentek". Albo na ławce przy hostelu, zadzierać wieczorem głowę do góry i delikatnie ćmiąc wiśniowego skręta, ogarniać wzrokiem gwiazdy. Nie wiedzieć czemu, w tamtym właśnie miejscu, widać je doskonale. Przywykłem do jarmarków świątecznych na Nowym Mieście, browarków w Polyestrze, miodów pitnych "u Michała" (np. na wagarach;), a ostatnio do "gadających" neonami dekoracji bożonarodzeniowych.

Rynek Nowego Miasta w Warszawie (2014) [ 1 ]
Nie przywykłem jednak, żeby we własnym mieście, a szczególnie na nowomiejskim rynku, czuć się jak turysta, odkrywca, ktoś, kto patrzy na ten "perymetr" po raz pierwszy. I zaskoczyło mnie Nowe Miasto. A właściwie nas. Poważnie. I Pozytywnie. Być może to kwestia nastawienia psychicznego (tryb zwiadowczy;), a być może kawa w "Zadrze" lub lody w dekadenckiej nieco cukierni. I na pewno odpowiednie towarzystwo:) Ale, ale, po kolei.

Historia, na początek

Nowe Miasto rozwijało się już na przełomie XIV i XV wieku, a oficjalnie zostało wydzielone ze Starej Warszawy jako jej strefa podmiejska w 1408 roku, obejmująca Rynek Nowego Miasta oraz  ulice Freta, Kościelną, Koźlą, Przyrynek, Starą i Zakroczymską*.

Utworzona Nowa Warszawa stała się tworem całkowicie niezależnym od Starej Warszawy, miała swojego własnego wójta, radę oraz ratusz. W Nowej Warszawie mieszkali ludzie dużo biedniejsi niż ci ze Starego Miasta, dlatego też bardzo długo większość zabudowy Nowego Miasta była drewniana. Ze względu na brak pieniędzy nie miało także murów miejskich. W XV w. na środku rynku nowomiejskiego, stanął drewniany ratusz, który po pożarze w 1544 r., odbudowano jako murowany. Całość zabudowy miejskiej spalona została jednak przez Szwedów w 1656 r. i odbudowana ponownie jako drewniana. Ratusz podniesiono ze zgliszczy około roku 1680, przenosząc go jednocześnie na miejsce obok dzisiejszej studni. W 1688 r. wzniesiono barokowy kościół Sakramentek, bez którego dzisiaj, chyba nikt nie wyobraża sobie nowomiejskiego perymetru.

Bernardo Belotto (Canaletto), "Kościół Sakramentek" (1778 r.) [ 2 ]
Rynek Nowego Miasta na obrazie Władysława Chmielińskiego [ 3 ]

z "sakramentek" [ 4 ]
"sakramentki" dziś [ 5 ]
Ok. 1740 r. wzniesiono klasztor w pobliżu ul. Starej (wcześniej, pomieszczenia klasztorne, znajdowały się w specjalnie przebudowanym do tego, pałacu Kotowskich).

__
* Freta, Nowomiejska i Zakroczymska, to ulice, które były odcinkiem drogi biegnącej wzdłuż Wisły na północ, częścią dawnego traktu wiodącego ze Starej Warszawy do Zakroczymia. Z łaciny nazwa ulicy Freta (Fretha Novae Civitatis) oznaczała błotniste bezdroże lub ugór nowomiejski; według niektórych źródeł nazwa tej ulicy wywodzi się jednak ze średniowiecznej formy niemieckiego terminu Freiheit (wolna przestrzeń przed bramą, miejsce targów).

Nowe Miasto Warszawą

Drewniana zabudowa na Nowym Mieście utrzymała się bardzo długo, dopiero w XVIII wieku zaczęły pojawiać się stopniowo klasycystyczne kamienice. Nowe Miasto stało się faktyczną częścią Warszawy w 1791 r., a z rynku zniknął ratusz, uznany wtedy już za bezużyteczny.

W latach 1853-1855 do rynku nowomiejskiego doprowadzono wodociąg. W 1863 r. odbyła się tutaj egzekucja pięciu powstańców styczniowych (tzw. sztyletników).

Po 1918 roku tereny Nowej Warszawy zagospodarowano, wytyczając Park Traugutta oraz Park Kusocińskiego, budując gmach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych i wiadukt żoliborski będący częścią nowej ulicy Bonifraterskiej. Dzielnica do II wojny światowej dotrwała jako zamieszkana w dużym stopniu przez Żydów, pełna barokowych i klasycystycznych kamieniczek, ale pozostająca na uboczu miejskiego życia.

70 lat temu

"sakramentki" przed 39 r. [ 6 ]
W 1944 roku, podczas Powstania Warszawskiego, Nowe Miasto zostało prawie całkiem zrównane z ziemią. Najważniejszymi punktami oporu powstańczego stały się Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych na Sanguszki, broniona od 2 do 28 sierpnia, kościół św. Jana Bożego na Bonifraterskiej oraz zakłady Fiata na Sapieżyńskiej. Rynek spłonął całkowicie, zburzono 80% murów, w tym także kościół Sakramentek, który pełnił w czasie walk, rolę szpitala polowego.

Rynek Nowego Miasta 1945 [ 8 ]
W 1947 r. odbudowano kościół i klasztor; pierzeję południową i skos zabudowy rynku zaprojektowano na nowo w stylu nawiązującym do architektury XVIII w. W pobliżu ul. Freta ustawiono XIX-wieczną studnię.

studnia na nowym mieście stoi niewzruszenie;) [ 10 ]
Po wojnie dzielnicę odbudowano do 1954 roku, ale mniej starannie niż starówkę, a w miejscu sporej części zniszczonej tkanki, powstały dzieła socrealistycznego budownictwa: przyprawiające o ciarki, ponure bloki.

[ 10C ]
Zwiad na Nowym Mieście

są rzeczy, których na Nowym Mieście brakuje,
ale są i takie, których wcale nie brak, [ 11 ]
tutaj, gdzie przeszłość dogania przyszłość [ 12 ]
i gdzie samotni fotografowie, jak na safari, polują na swoją szansę, [ 14 ]
a Portale zdają się szeptać "Witaj",
do lekko "zawianych" wędrowców, (tu: przechył na prawo:P) [ 15 ]
lecz wpuścić ich nie chcą, tak za nic lub wcale,
gdyż dbają o miejsc równowagę. (tu: przechył na lewo;) [ 16 ]
I rzeczywiście na nowomiejskim,
jakby bardziej z dala od zgiełku, można już "złapać równowagę". [ 17 ]
[ 18 ]
[ 20 ]
[ 21 ]
[ 22 ]
[ 23 ]
_____________________________________


W grudniu, na Rynku Nowego Miasta, zobaczyć można świąteczne dekoracje
(zabawki i prezenty), które nie tylko dają blask, ale również opowiadają bajki;) 
[ 24, 25 ]


( C. D. N. )
 Moro. 


__
[ 1, 8 ] źr. google earth; [ 2, 3 ] źr. google grafika
[ 6 ] źr. www.benedyktynki-sakramentki.org
[ 10C ] Nowe Miasto w: "Encyklopedia Warszawy", Warszawa, PWN 1994
[ 4, 20, 23 ] fot. Marcela, 25, 26 VII 2014
[ 5, 10, 11 - 18, 21 - 22 ] fot. Moro, 25, 26 VII 2014
[ 24 ] fot. Marcela, 30 XII 2014
[ 25 ] fot. Moro, 30 XII 2014
oprac. na pdst. 
wikipedia.org, Warszawikia, warszawska.info.
REEDYCJA art. pierw. opubl. 4 VIII 14.

1 komentarz :

  1. Historia kościoła "sakramentek" w szczególe, gdyby ktoś chciał dowiedzieć się nieco więcej: www.sztuka.net/palio/html.run?_Instance=www.sztuka.net.pl&_PageID=853&newsId=284&callingPageId=852&_cms=newser&_CheckSum=-1618312541. Polecam.

    OdpowiedzUsuń

Zapraszamy do dyskusji.

Warszawski Zwiad © 2016. Wszelkie prawa zastrzeżone! Szablon dla Chrome, stworzony przez Blokotka | modyfikacje: weblove.pl | dostosowanie: Moro